در یک سامانه UPS، مسیر DC بین بانک باتری و ورودی اینورتر، مهمترین عامل پایداری زیر بار است. هر میلیاهم مقاومت اضافی میتواند به افت ولتاژ محسوس، افزایش جریان، داغی اتصالات و حتی خاموشی ناگهانی منجر شود. این راهنمای عملی و سئو-بیس به شما کمک میکند با محاسبه درست جریان، کنترل افت ولتاژ و انتخاب صحیح کابل و فیوز، یک نصب حرفهای و ایمن داشته باشید.
مبانی محاسبه جریان DC: از توان تا آمپر واقعی
برای برآورد جریان سمت باتری از رابطه ساده I = P / (η × V) استفاده کنید؛ که در آن P توان مؤثر بار (وات)، η راندمان اینورتر (معمولاً 0.88 تا 0.94) و V ولتاژ بانک باتری (12، 24 یا 48 ولت) است. ولتاژ پایینتر یعنی جریان بالاتر برای همان توان؛ پس در 12 ولت، سطح مقطع کابل بهطور طبیعی بزرگتر میشود. همین ویژگی باعث میشود در مسیرهای طولانی، ارتقا به 24 یا 48 ولت مقرونبهصرفه و فنیتر باشد.
مثال عددی 1: UPS 1500W روی 24V
با فرض راندمان 0.90 داریم: I ≈ 1500 / (0.9 × 24) = 69.4 آمپر. در این سطح جریان، با طولهای چندمتری میتوان با سطح مقطعهای میانی به افت ولتاژ ایمن رسید.
مثال عددی 2: UPS 2000W روی 12V
I ≈ 2000 / (0.9 × 12) = 185 آمپر. در 12 ولت، جریان قابل توجه است و هر متر طول اضافه اثر بزرگی بر افت ولتاژ میگذارد؛ معمولاً به کابلهای 50 تا 70 میلیمتر مربع یا بالاتر نیاز است.
خط قرمز افت ولتاژ: چرا 3٪ مرجع مناسبی است؟
در مدارهای DC با ولتاژ پایین، افت ولتاژ باید محدود باشد تا ورودی اینورتر در پیکهای لحظهای به زیر محدوده امن نرسد. سقف 3٪ از ولتاژ نامی بانک باتری، عرف مهندسی است: برای 12V حدود 0.36V و برای 24V حدود 0.72V. اگر محیط نصب گرم، تراکم کابلها زیاد یا مسیر درون داکت بسته است، محافظهکارانهتر عمل کنید یا یک پله سطح مقطع بالاتر برگزینید.
فرمول افت ولتاژ و معنای اجرایی آن
افت ولتاژ رفتوبرگشت روی دو رشته کابل از رابطه زیر بهدست میآید:
خرید باتری یو پی اس با طول عمر بالا و گارانتی واقعی – تجربهای بیوقفه از اطمینان
ΔV = (2 × L × I × ρ) / A
که در آن L طول یکطرفه مسیر (متر)، I جریان (آمپر)، A سطح مقطع رسانا (میلیمتر مربع) و ρ مقاومت ویژه مس (~0.0175 اهم·میلیمتر²/متر) است. نسبت ΔV به ولتاژ سیستم، درصد افت را مشخص میکند. دو برابر شدن طول یا جریان، افت را نیز دو برابر میکند مگر اینکه سطح مقطع را متناسب افزایش دهید.
جدول انتخاب سریع سطح مقطع (مس افشان) برای افت ولتاژ ≤ 3٪
فرضیات: کابل مسی افشان با کیفیت استاندارد، دمای معمول اتاق، نصب عادی، رفتوبرگشت لحاظ شده و L طول یکطرفه است. در پروژههای حساس یا محیطهای گرم/دستهکشی متراکم، یک پله محافظهکارانهتر انتخاب کنید.
سیستم 12 ولت
| جریان (A) | L=1m | L=2m | L=3m | L=4m | L=5m |
|---|---|---|---|---|---|
| 50 | 10mm² | 10mm² | 16mm² | 25mm² | 25mm² |
| 100 | 10mm² | 25mm² | 35mm² | 50mm² | 50mm² |
| 150 | 16mm² | 35mm² | 50mm² | 70mm² | 95mm² |
| 200 | 25mm² | 50mm² | 70mm² | 95mm² | >95mm² |
سیستم 24 ولت
| جریان (A) | L=1m | L=2m | L=3m | L=4m | L=5m |
|---|---|---|---|---|---|
| 50 | 10mm² | 10mm² | 10mm² | 10mm² | 16mm² |
| 100 | 10mm² | 10mm² | 16mm² | 25mm² | 25mm² |
| 150 | 10mm² | 16mm² | 25mm² | 35mm² | 50mm² |
| 200 | 10mm² | 25mm² | 35mm² | 50mm² | 50mm² |
تطبیق ظرفیت حرارتی کابل با جریان پیوسته
بهجز افت ولتاژ، ظرفیت عبور جریان مجاز کابل در شرایط نصب اهمیت دارد. بهصورت سرانگشتی (برای نصب معمول و دمای متعارف): 10mm² ≈ 50–70A، 16mm² ≈ 80–110A، 25mm² ≈ 110–150A، 35mm² ≈ 150–200A و 50mm² ≈ 200–260A. اگر کابلها در سینی/داکت متراکم هستند یا دمای محیط بالاست، ضرایب کاهش (Derating) را اعمال کنید. کیفیت ترمینالگیری (پرس هیدرولیک، کابلشوی قلعاندود و هیتشرینک) مقاومت گذر را کاهش میدهد و ظرفیت عملی را افزایش میدهد.
انتخاب نوع کابل و اتصالات برای UPS
برای مسیر باتری تا UPS معمولاً از کابل مسی افشان (Class 5/6) با روکش مقاوم به حرارت و شعله (FR/LSZH) استفاده میشود. در نصبهای با ارتعاش یا سرویس دورهای، انعطاف کابل و شعاع خمش اهمیت دارد. برای اتصال به شینه یا ترمینال UPS، کابلشوی مسی قلعاندود با سوراخ استاندارد انتخاب کنید، با پرس هیدرولیک مناسب از بسته شدن کامل شیار پرس مطمئن شوید و برای جلوگیری از اکسیداسیون و کاهش تنش مکانیکی، از روکش حرارتی استفاده کنید.
فیوز یا کلیدفیوز DC: محاسبه، نوع و محل نصب
فیوز باید هم از کابل حفاظت کند و هم در رخداد اتصال کوتاه، مدار را سریع و ایمن قطع کند. برای بارهای پیوسته، انتخاب حدود 1.25× جریان نامی مرسوم است؛ اگر بار پیکهای کوتاهمدت دارد، تا 1.4–1.5× قابل بررسی است؛ مشروط بر اینکه هرگز از ظرفیت مجاز کابل بالاتر نرود. در جریانهای متوسط، فیوزهای ANL/MEGA رایج و اقتصادیاند؛ در جریانهای بالا یا نیاز به قطع زیر بار، کلیدهای DC-Rated یا کلیدفیوزهای صنعتی انتخاب حرفهایتری هستند. محل نصب بسیار مهم است: فیوز باید روی هادی مثبت و تا حد امکان نزدیک ترمینال باتری (کمتر از 20 سانتیمتر) قرار گیرد تا کل مسیر بعد از باتری تحت حفاظت باشد. اگر چند شاخه باتری موازی دارید، برای هر شاخه فیوز مستقل بگذارید.
نمونه انتخاب کابل و فیوز
در مثال 1500 وات روی 24 ولت و طول 3 متر، جریان حدود 70 آمپر است و 16mm² انتخاب منطقی خواهد بود. فیوز 80–90 آمپر (همسو با ظرفیت کابل و شرایط نصب) مناسب است. در مثال 2000 وات روی 12 ولت با طول 2 متر، جریان حدود 185 آمپر میشود؛ کابل 50mm² برای افت ولتاژ مناسب است و فیوز 225–250 آمپر با رعایت ظرفیت کابل انتخاب معقولی خواهد بود.
اثر شیمی باتری بر طراحی کابل و فیوز
ماهیت شیمی باتری روی رفتار جریاندهی و ولتاژ زیر بار اثر میگذارد. برای بانکهای باتری یو پی اس سیلد اسید، افت ولتاژ با افزایش دشارژ محسوستر است و معمولاً جریاندهی آنی محدودتر از پکیجهای مدرن است؛ بنابراین در مرزهای افت ولتاژ، رویکرد محافظهکارانه توصیه میشود. در فناوریهای جدیدتر مانند باتری یو پی اس لیتیوم یونی، بهدلیل مقاومت داخلی پایینتر و مدیریت BMS، ولتاژ زیر بار پایدارتر است؛ هرچند الزامات حفاظتی BMS، انتخاب صحیح فیوز و کلید DC را همچنان حیاتی نگه میدارد. در دسته سیلد اسید ژلی نیز باتری یو پی اس سیلد اسید ژل بهخاطر رفتار ویژه در شارژ/دشارژ و دمای محیط، طراحی محافظهکارانه کابل را توجیه میکند. در کاربریهای خاص صنعتی و چرخههای سنگین، باتری یوی پی اس نیکل کادمیوم انتخاب میشود و بهدلیل توان پیک مناسب، بررسی دقیقتر در سِرجهای لحظهای و هماهنگی با قطعکنندههای DC پیشنهاد میشود.
سناریوهای مرجع برای تصمیمگیری سریع
سناریوی کوتاه و پرجریان (12V، 2m، 150–200A): با فرض UPS حدود 1800–2000 وات، مسیر کوتاه است اما جریان بالاست. 50mm² در اغلب نصبها برای افت ≤ 3٪ کافی است. اگر مسیر درون داکت داغ یا متراکم باشد، 70mm² یا موازیکردن دو کابل 35mm² نتیجه بهتری میدهد. فیوز 225–250 آمپر را نزدیک مثبت باتری نصب کنید.
سناریوی طولانی و میانجریان (24V، 5m، 100A): برای 24 ولت و 5 متر، 25mm² انتخاب متعادلی است. اگر بار پیکهای 2× دارد یا کابل در دمای بالا کار میکند، 35mm² را ترجیح دهید و فیوز 125–150 آمپر را با توجه به ظرفیت کابل انتخاب کنید.
سناریوی بهینهسازی اقتصادی (ارتقا به 48V): اگر در 12 ولت به کابلهای 95mm² رسیدهاید، تغییر ولتاژ بانک به 48V معمولاً هزینه کابلکشی را کاهش میدهد و افت ولتاژ را در حاشیه امن نگه میدارد.
مسیر اجرا: از طراحی تا تحویل
فرایند استاندارد با محاسبه جریان سمت DC شروع میشود. سپس حد مجاز افت ولتاژ را 3٪ تعریف کنید و سطح مقطع موردنیاز را از جدول یا فرمول استخراج نمایید. پس از آن، ظرفیت حرارتی کابل باید با شرایط نصب تطبیق داده شود. در ادامه، فیوز بهگونهای انتخاب شود که هم پیکهای کوتاه را تاب آورد و هم از کابل حفاظت کند. نصب فیوز در فاصله کمتر از 20 سانتیمتر از قطب مثبت باتری، استفاده از کابل افشان با روکش FR/LSZH و ترمینالگیری هیدرولیک سه رکن اجرای حرفهای هستند. هنگام توسعه یا تعویض باتریها مثلاً ارتقا به باتری یو پی اس 9 آمپر یا انتخاب باتری یو پی اس ۱۲ آمپر برای زمان پشتیبانی بیشتر بازبینی کابل و فیوز را همزمان انجام دهید تا رفتار زیر بار تغییر یافته، باعث هشدار Undervoltage نشود.
همراستاسازی انتخاب با تجربه کاربری و نگهداری
کاربر نهایی انتظار دارد در قطع برق، انتقال بیوقفه، بدون هشدار خطا رخ دهد. بسیاری از آلارمهای Undervoltage به افت ولتاژ مسیر DC برمیگردند نه ضعف خود باتری یا اینورتر. با ترکیب سطح مقطع مناسب، اتصالات باکیفیت و فیوزی که دقیقاً روی کابل تنظیم شده باشد، این تجربه پایدار میشود. پس از راهاندازی، سفتی اتصالات را دورهای بررسی کنید؛ تغییر رنگ عایق، بوی سوختگی یا داغی موضعی زیر بار نشانه مقاومت گذر بالاست. اندازهگیری ولتاژ دو سر کابل هنگام بار کامل و مقایسه با بیباری، تصویر دقیقی از سلامت مسیر میدهد. برای تأمین اقلام اصلی و رعایت استانداردهای فنی و ایمنی، برنامه خرید باتری یو پی اس را با دقت و هماهنگ با نیاز سیستم پیش ببرید.
جمعبندی نهایی
برای هر پروژه UPS، با محاسبه جریان DC شروع کنید، افت مجاز را 3٪ بگیرید و سطح مقطع را با توجه به طول و شرایط نصب تعیین کنید. سپس ظرفیت حرارتی کابل را اعتبارسنجی کنید و فیوز یا کلیدفیوز DC را بهگونهای برگزینید که هم از کابل محافظت کند و هم پیکهای کوتاه را تحمل کند. در صورت طولانیبودن مسیر یا جریانهای بالا، ارتقای ولتاژ به 24 یا 48 ولت راهحل مؤثری است. اجرای استاندارد شامل نصب فیوز نزدیک ترمینال مثبت، استفاده از کابل افشان FR/LSZH و ترمینالگیری هیدرولیک است. با رعایت این اصول، سامانه شما هم پایدارتر کار میکند و هم در برابر خطاهای پرهزینه ایمنتر خواهد بود.
